„Kamiński wybudował Teatr Żydowski, Szyfman – Teatr Polski”: to dawny warszawski, dziś zupełnie politycznie niepoprawny dowcip, który krążył po zaułkach miasta około 1913 roku.

Dwa teatry

Siedzibę Teatru Polskiego Arnolda Szyfmana można oglądać do dziś. To elegancki budynek przy ul. Karasia 2, który został odbudowany po II wojnie światowej. Trzysta metrów dalej, w kierunku Skarpy Wiślanej, przy ulicy Oboźnej 1/3 można dziś odnaleźć pozostałości rotundy na Dynasach, czyli przyziemie budynku, który kupił Abraham Izaak Kamiński i otworzył tam pierwszy stały żydowski teatr w Warszawie.

Budynek miał jednak pewne minusy. Aktorzy i publiczność skarżyli się na złą akustykę. Nic w tym dziwnego, gdyż był to gmach zaadaptowany na potrzeby teatralne. Rotunda na Dynasach została otwarta 20 listopada 1896 r. jako kolejna galeria sztuki dla jednego obrazu. Budynek zaprojektowany przez Antoniego Jabłońskiego, przy współpracy Karola Kozłowskiego powstał, aby pokazywać „Panoramę Tatr”: monumentalny widok ze szczytu Miedzianego namalowany przez zespół artystów m.in. Włodzimierza Tetmajera i Wincentego Wodzińskiego. Płótno miało aż 115 metrów długości i 16 metrów szerokości.

Niestety instalacja nie przyniosła spodziewanych zysków, a moda na panoramy stopniowo przemijała, dlatego też ekspozycję zlikwidowano w 1899 r. W 1906 r. budynek zakupiło Warszawskie Towarzystwo Cyklistów, by urządzić w nim zimową salę sportową, ostatecznie okrągły budynek przy Oboźnej zaadaptowano na teatr. Pierwsze przedstawienia zrealizowano tam już w 1909 r. a cztery lata później, scenę przejął rzutki, pomysłowy i umiejący utrzymywać dobre stosunki z carskimi urzędnikami Abraham Izaak Kamiński. W rotundzie udało mu się urządzić widownię na 1200 - 1300 miejsc.

Z rodziną najlepiej... zakładać teatr

Abraham Izaak Kamiński był uznanym aktorem, ale jego kreacje przyćmiła sława żony: Estery Racheli Kamińskiej nazywanej „matką żydowskiego teatru”. Razem stworzyli trupę rodzinną oraz dali początek wpływowej dynastii aktorskiej, w której skład wchodzili krewni i powinowaci: aktorkami były ich starsza córka Regina Kamińska (jej mężem był Herszl Wajsman) i młodsza Ida Kamińska, jedyny syn - Józef Kamiński - był skrzypkiem i kompozytorem. Aktorką teatralną i filmową była także wnuczka Estery Racheli – Ruth Turkow-Kamińska.

Kamińscy i Wajnbergowie

Stabilizacja rodziny Kamieńskich, osiągnięta dzięki nabyciu teatru na Dynasach trwała krótko. W czasie pierwszej wojny światowej władze niemieckie przejęły teatr, więc rodzina znowu ruszyła w tournée. Abraham Izaak Kamiński zmarł w 1918 r. - wówczas nastąpiła przerwa w funkcjonowaniu teatru. Spektakle wznowiono w 1921 r. Nowe przedstawienia wystawiali przede wszystkim członkowie klanu Kamińskich i Turkowów, na przykład zespół WIKT (Warszawski Żydowski Teatr Artystyczny) kierowany przez Idę Kamińską i Zygmunta Turkowa.

Ojciec Mieczysława był związany zawodowo z kolejnymi zespołami powoływanymi przez Kamińskich – Turkowów. W ankiecie osobowej Związku Artystów Scen Żydowskich z sierpnia 1922 r. wskazywał ten właśnie teatr jako miejsce zatrudnienia. Mieczysław Wajnberg zrobił tak samo, kiedy w ZSRR spisywał swój oficjalny życiorys artystyczny pod koniec lat 40. W zespole Abrahama Izaaka grała także Sonja Wajnberg.

Dalsze losy rotundy na Dynasach

Mniej więcej dwa lata przed wybuchem II wojny światowej budynek i otaczającą go parcelę gruntownie przebudowano, likwidując teatr oraz tor dla cyklistów na skarpie. W rotundzie powstał wtedy nowoczesny garaż na 280 miejsc parkingowych, z warsztatami samochodowymi i stacją benzynową. Budynek został zniszczony podczas II wojny światowej a widoczne do dziś przyziemie od 1955 r. służyło jako magazyn dekoracji Teatru Polskiego im Adolfa Szyfmana.